"SUN" AND "MOON"

ਚੰਦੁ ਸੂਰਜੁ ਦੁਇ ਘਰ ਹੀ ਭੀਤਰਿ ਐਸਾ ਗਿਆਨੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥੨॥ (sggs 1171).
<><><><>

Many Yogic terms such as "sun" and "moon" have primarily been used in the Gurbani (Sri Guru Granth Sahib, SGGS) for enlightening the Yogis by removing their doubts.

Yogic Practices:

First off, please keep in mind Yogmat or Yogic practices are not supported by the Giaan or Wisdom of the Sri Guru Granth Sahib (SGGS) -- the Gurbani rescinds (Khandan-ਖੰਡਨ) them.

For better understanding and appreciation of the use of the names "sun" and "moon", a brief backdrop of some Yogic beliefs and practices is as follows.

There are thousands of nerve fibers or energy channels of the inner or subtle body of man known as Naarhees or "conduits". These interconnect the Chakras or subtle energy centers of the man's body. Of these, the three main Naarhees as considered by Yogis are: Irhaa, Pingla and Sushumanaa.

Also known as Chandra, Chand or Sasee ("moon"), Irhaa is said to be positive life current and flows downward, ending on the left side of the body. Yogis believe this life current to be the feminine in nature and is the channel of physical-emotional energy. Pingla — also known as Sooriya, Soor or Sooraj ("sun") — is said to be negative life current and flows upward, ending on the right side of the body. Yogis believe this current to be the masculine in nature and is the channel of intellectual-mental energy. Both Irhaa and Pingla are believed by the Yogis to be the auxiliary of the Sushumanaa.

The Sushumanaa is mentioned by the Yogis to be the major nerve current which passes through the spinal column from the Mooldhar Chakra or coccygeal center at the base, to the Sahasraara at the crown of the head. Irhaa and Pingla are the two primary Naarhees of the astral sympathetic nervous system feeding into and out of the main current of Sushumanaa. Within the Sushumanaa is the second astral spine called Vajra, which extends upward from the Savdhirthan Chakra, or sacral center. The Vajra provides the power of expansion, contraction, and all activities of motion of the astral body. Within the Vajra is hidden the Chitra astral spine, which controls the spiritual activities related to the Consciousness. The astral brain or Sahasraara controls the activities of the Sushumanaa (including Vajra and Chitra).

As mentioned by the Yogis, Sushumanaa is the channel of Kundilini energy. When Kundilini energy flows downward into the body it enlivens the sense faculties. But, it bestows Spiritual Enlightenment when the flow is reversed and uplifted to the Sahasraara. Through Yoga practices, the Yogis believe the Kundilini energy lying dormant in the Mooldhar Chakra in a coiled form is awakened and made to rise up Sushumanaa channel through each Chakra to the Sahasraara Chakra. Upon awakening of the pure Kundilini force by the Yogi, it rises to the brain (Sahasraara) and is transformed into the Bliss of Spirit, Spiritual Enlightenment, Soul-vision or God-realization! This is the crux of the matter.

The Gurbani does not Approve or Support Yogic Practices or Yogmat

The Gurbani differs with Yogmat or Yogic practices and beliefs.

Their are numerous verses in the Gurbani that address Yogis, specifically to remove their doubts.

  • ਮੁੰਦਾ ਸੰਤੋਖੁ ਸਰਮੁ ਪਤੁ ਝੋਲੀ ਧਿਆਨ ਕੀ ਕਰਹਿ ਬਿਭੂਤਿ ॥ ਖਿੰਥਾ ਕਾਲੁ ਕੁਆਰੀ ਕਾਇਆ ਜੁਗਤਿ ਡੰਡਾ ਪਰਤੀਤਿ ॥ ਆਈ ਪੰਥੀ ਸਗਲ ਜਮਾਤੀ ਮਨਿ ਜੀਤੈ ਜਗੁ ਜੀਤੁ ॥: Make contentment your ear-rings, humility your begging bowl, and meditation the ashes you apply to your body. Let (the remembrance) of death be the patched coat you wear, let the body free of Bikaar be your skill in the world, and let knowledge (conviction, confidence, faith) be your walking stick. See the brotherhood of all mankind as the highest order of Yogis; if you conquer the mind, you conquer the material world. (sggs 6).

The Gurbani and Kundilini:

The Gurbani indicates the Kundilini uncoils (disentangles, rises, awakens, enlightens, untied, etc.) in the Satsangat. Now, what's Satsangat? Essentially, when the mind has linked (Sangi) with Sat (Truth), that is Satsangat. Obviously the hint here is toward the twisted Budhi (intellect), deluded Budhi, corrupted Budhi, coiled or entangled Budhi, ਮਨਮੁਖਿ ਵਿਰਤੀ, ਸਾਕਤ ਵਿਰਤੀ, ਮਾਇਆਧਾਰੀ ਵਿਰਤੀ, the knot of egotism, the knot of ignorance, twisted or embroiled mind, doubt-ridden mind, and so on.

The Gurbani indicates that such twisted or coiled Budhi becomes uncoiled or disentangled in the Satsangat. In other words, "Kundilini" (ਮਨ ਦੇ ਵੱਟ-twists or crookedness or Bikaar of the mind) becomes untangled when it links or associate with Sat (or Truth, Giaan, Wisdom, Virtues ...).

  • ਕੁੰਡਲਨੀ ਸੁਰਝੀ ਸਤਸੰਗਤਿ ਪਰਮਾਨੰਦ ਗੁਰੂ ਮੁਖਿ ਮਚਾ ॥: Kundalanee surjhee satsangati parmaanand guroo mukhi machaa: Through the association with Sat (Truth) - Satsangat - the Kundilini unentangles; through the Word of the Guroo, they enjoy the Supreme Bliss. (sggs 1402).
  • ਖਟੁ ਮਟੁ ਦੇਹੀ ਮਨੁ ਬੈਰਾਗੀ ॥ ਸੁਰਤਿ ਸਬਦੁ ਧੁਨਿ ਅੰਤਰਿ ਜਾਗੀ ॥ ਵਾਜੈ ਅਨਹਦੁ ਮੇਰਾ ਮਨੁ ਲੀਣਾ ॥ ਗੁਰ ਬਚਨੀ ਸਚਿ ਨਾਮਿ ਪਤੀਣਾ ॥੧॥...: Khatu matu dehee manu bairaagee. Surti Sabadu dhuni antari jaagee. Vaajai anahadu meraa manu leenaa. Gur bachanee sachi naami pateenaa ||1||. (sggs 903).
The Gurbani time and again recommends Satsang. Our minds are closed (blind, ignorant...), but Bhagti (thorough Understanding of the Gurbani, Aatm-Giaan...) opens them up and bestows upon one self-control and mental purity necessary for awakening Kundilini. Without the mind being linked to Sat Truth...), the "moss" of doubts and illusion cannot be removed.
  • ਸਾਧਸੰਗਤਿ ਬਿਨਾ ਭਾਉ ਨਹੀ ਊਪਜੈ ਭਾਵ ਬਿਨੁ ਭਗਤਿ ਨਹੀ ਹੋਇ ਤੇਰੀ ॥: Saadhsangati binaa bhaaou nahiee oopjai bhaav binu bhagati nahee hoi teree (sggs 694).
  • ਅਗਿਆਨੁ ਅੰਧੇਰਾ ਕਟਿਆ ਗੁਰ ਗਿਆਨੁ ਪ੍ਰਚੰਡੁ ਬਲਾਇਆ ॥ ਬਲਿਆ ਗੁਰ ਗਿਆਨੁ ਅੰਧੇਰਾ ਬਿਨਸਿਆ ਹਰਿ ਰਤਨੁ ਪਦਾਰਥੁ ਲਾਧਾ ॥: The darkness of my ignorance has been dispelled. The Gur has revealed the blazing light of Giaan or Wisdom. With the rise of this Giaan or Wisdom, the darkness of ignorance has disappeared, and (I) found the Priceless Jewel of the Naam within. (sggs 78).
The state of awakened Kundilini is essentially synonymous to many terms such as Mool-abidance, Opening of Dasam Duar or the Tenth Gate, Self-realization, Enlightenment, inverted Heart-Lotus turning upright, hearing of Panch Shabad or Anhad Naad or Anaahat Naad, attainment of Eternal Bliss, Being established in the "True Home" within , liberation from the three modes of Maya, Jeevanmukti (to become liberated while living), Complete absorption in Bhakti, attainment of Fourth State (Chauthaa Pada,or Turiyaa Avasthaa), Divine Union or Yoga, and so on.

The Gurbani and Irhaa, Pingalaa and Shushumanaa:

The Gurbani also differs with the Yogis about Irhaa, Pingalaa and Shushumanaa arteries or Narhee (also spelt ida, ira, pinglaa, sushumana, shushmana, etc.). That is, contrary to the Yogis claim, the Gurbani says these three - Irhaa, Pingalaa and Shushumanaa - dwell in one place (i.e., mind, Mool, Budhi).

  • ਇੜਾ ਪਿੰਗੁਲਾ ਅਉਰ ਸੁਖਮਨਾ ਤੀਨਿ ਬਸਹਿ ਇਕ ਠਾਈ ॥ ਬੇਣੀ ਸੰਗਮੁ ਤਹ ਪਿਰਾਗੁ ਮਨੁ ਮਜਨੁ ਕਰੇ ਤਿਥਾਈ ॥੧॥ ਸੰਤਹੁ ਤਹਾ ਨਿਰੰਜਨ ਰਾਮੁ ਹੈ ॥ ਗੁਰ ਗਮਿ ਚੀਨੈ ਬਿਰਲਾ ਕੋਇ ॥ ਤਹਾਂ ਨਿਰੰਜਨੁ ਰਮਈਆ ਹੋਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥: Irhaa Pingulaa aour sukhamanaa teeni basahi ik thaaee.. (sggs 974).
  • ਅਖੰਡ ਮੰਡਲ ਨਿਰੰਕਾਰ ਮਹਿ ਅਨਹਦ ਬੇਨੁ ਬਜਾਵਉਗੋ ॥੧॥ ਬੈਰਾਗੀ ਰਾਮਹਿ ਗਾਵਉਗੋ ॥ ਸਬਦਿ ਅਤੀਤ ਅਨਾਹਦਿ ਰਾਤਾ ਆਕੁਲ ਕੈ ਘਰਿ ਜਾਉਗੋ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਇੜਾ ਪਿੰਗੁਲਾ ਅਉਰੁ ਸੁਖਮਨਾ ਪਉਨੈ ਬੰਧਿ ਰਹਾਉਗੋ ॥ ਚੰਦੁ ਸੂਰਜੁ ਦੁਇ ਸਮ ਕਰਿ ਰਾਖਉ ਬ੍ਰਹਮ ਜੋਤਿ ਮਿਲਿ ਜਾਉਗੋ ॥੨॥: Akhand mandall nirankaar mahi anahd ben bajaavougo ... (sggs 973).
  • ਤ੍ਰੈ ਸਤ ਅੰਗੁਲ ਵਾਈ ਅਉਧੂ ਸੁੰਨ ਸਚੁ ਆਹਾਰੋ ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਬੋਲੈ ਤਤੁ ਬਿਰੋਲੈ ਚੀਨੈ ਅਲਖ ਅਪਾਰੋ ॥ ਤ੍ਰੈ ਗੁਣ ਮੇਟੈ ਸਬਦੁ ਵਸਾਏ ਤਾ ਮਨਿ ਚੂਕੈ ਅਹੰਕਾਰੋ ॥ ਅੰਤਰਿ ਬਾਹਰਿ ਏਕੋ ਜਾਣੈ ਤਾ ਹਰਿ ਨਾਮਿ ਲਗੈ ਪਿਆਰੋ ॥ ਸੁਖਮਨਾ ਇੜਾ ਪਿੰਗੁਲਾ ਬੂਝੈ ਜਾ ਆਪੇ ਅਲਖੁ ਲਖਾਏ ॥ ਨਾਨਕ ਤਿਹੁ ਤੇ ਊਪਰਿ ਸਾਚਾ ਸਤਿਗੁਰ ਸਬਦਿ ਸਮਾਏ ॥੬੦॥: Trai Sat angul vaaee audhoo sunn sach aahaao ... (sggs 944).
  • ਐਸਾ ਗਿਆਨੁ ਕਥੈ ਬਨਵਾਰੀ ॥ ਮਨ ਰੇ ਪਵਨ ਦ੍ਰਿੜੁ ਸੁਖਮਨ ਨਾਰੀ ॥: Aisaa giaanu kathai banbaaree. Mann re pavan drirhu sukhman naaree (sggs 327).
The Gurbani and Chakras:

The Gurbani indicates that when the perplexed mind is reversed or turned inward ("Ulatat Pavan") with the Divine Wisdom, the Chakras (that Yogis talk about) stand pierced; and the Awareness then becomes free of Maya - the mind's connections stands broken with Trikuti, defiled senses, etc. that trundle us in repeated suffering...

Bhagat Kabeer Sahib says:

  • ਉਲਟਤ ਪਵਨ ਚਕ੍ਰ ਖਟੁ ਭੇਦੇ ਸੁਰਤਿ ਸੁੰਨ ਅਨਰਾਗੀ ॥ ਆਵੈ ਨ ਜਾਇ ਮਰੈ ਨ ਜੀਵੈ ਤਾਸੁ ਖੋਜੁ ਬੈਰਾਗੀ ॥੧॥ ਮੇਰੇ ਮਨ ਮਨ ਹੀ ਉਲਟਿ ਸਮਾਨਾ ॥ ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਅਕਲਿ ਭਈ ਅਵਰੈ ਨਾਤਰੁ ਥਾ ਬੇਗਾਨਾ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥: Ultat pawan chakra khatu bhede surti sunn anuraagee ||1||. Aavai n jaai marai n jeevai taasu khoju bairaagee. Mere man man hee ulati samaanaa ||1|| Rahaaou ||. Gur parsaadi akali bhaee avarai naataru thaa begaana (sggs 333).
ਉਲਟਤ ਪਵਨ (Ultat pawan) => turning the mind inward...
ਸੁਰਤਿ ਸੁੰਨ (surti sunn) => consciousness becoming free of Maya, ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਸੁਰਤ ਦਾ ਸੁੰਨ ਹੋ ਜਾਣਾ...
ਆਵੈ ਨ ਜਾਇ ਮਰੈ ਨ ਜੀਵੈ (Aavai n jaai marai n jeevai) => who does not come and go and who neiher dies and nor is born...
ਤਾਸੁ ਖੋਜੁ (taasu khoju) => Search Him (within)...
ਬੈਰਾਗੀ (bairaagee) => (Search Him within) who is detached, beyond Maya, has no hunger for Maya, ਜਿਸ ਨੂੰ ਮਾਇਆ ਦੀ ਭੁਖ ਨਹੀ...
ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ (Gur parsaadi) => Grace of the Gur-Giaan, Grace of the Divine Wisdom of the Gurbani, ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਗਿਆਨ ਦੀ ਕਿਰਪਾ ਨਾਲ...

With the Grace of the Divine Wisdom of the Gurbani, the ignorance driven intellect (ਅਕਲ) gets changed or transformed (ਗੁਰਬਾਣੀ ਦੇ ਵਿਚ ਦਰਜ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨ, ਜੀਵ ਦੀ ਬੁਧੀ ਨੂੰ ਬਦਲ ਦੇਂਦਾ ਹੈ ).

  • ਗਿਆਨ ਕਾ ਬਧਾ ਮਨੁ ਰਹੈ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਗਿਆਨੁ ਨ ਹੋਇ ॥੫॥ (sggs 469).
  • ਗਿਆਨ ਰਤਨਿ ਮਨੁ ਮਾਜੀਐ ਬਹੁੜਿ ਨ ਮੈਲਾ ਹੋਇ ॥ (sggs 992).
  • ਗਿਆਨ ਖੜਗੁ ਲੈ ਮਨ ਸਿਉ ਲੂਝੈ ਮਨਸਾ ਮਨਹਿ ਸਮਾਈ ਹੇ ॥੩॥ (sggs 1022).
  • ਕਬੀਰ ਮਨੁ ਸੀਤਲੁ ਭਇਆ ਪਾਇਆ ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੁ ॥ (sggs 1373).
  • ਅਖਰੀ ਗਿਆਨੁ ਗੀਤ ਗੁਣ ਗਾਹ ॥ (sggs 4).
  • ਐਸਾ ਗਿਆਨੁ ਬਿਚਾਰੁ ਮਨਾ ॥ (sggs 1161).
  • ਬ੍ਰਹਮ ਗਿਆਨੀ ਕੈ ਮਨਿ ਹੋਇ ਪ੍ਰਗਾਸੁ ॥ (sggs 272).
  • ਨਾਨਕ ਮਾਇਆ ਕਾ ਮਾਰਣੁ ਸਬਦੁ ਹੈ ਗੁਰਮੁਖਿ ਪਾਇਆ ਜਾਇ ॥੨॥ (sggs 853).
  • ਕਿਉ ਗੁਰ ਬਿਨੁ ਤ੍ਰਿਕੁਟੀ ਛੁਟਸੀ ਸਹਜਿ ਮਿਲਿਐ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥ (sggs 18).
Once the twisted or coiled Budhi becomes uncoiled or disentangled (i.e., changed or transformed – ” ਬੁਧਿ ਬਦਲੀ”), then Kabee Sahib says “ਸਿਧਿ ਪਾਈ”.
  • ਕਹਿ ਕਬੀਰ ਬੁਧਿ ਹਰਿ ਲਈ ਮੇਰੀ ਬੁਧਿ ਬਦਲੀ ਸਿਧਿ ਪਾਈ ॥੨॥੨੧॥੭੨॥: (sggs 339).
So the Gurbani asks its learners (students, Sikhs) to keep this Lamp of the Divine Wisdom burning in the mind!
  • ਗੁਰ ਦੀਪਕੁ ਗਿਆਨੁ ਸਦਾ ਮਨਿ ਬਲੀਆ ਜੀਉ ॥ (sggs 173).
The Gurbani and the "Sun" and the "Moon" Channels:

The Gurbani urges Yogis to make this body the harp, then vibrate the Shabad within (Naam, Hukam, Aatam-Giaan, Wisdom, Virtues...).

In other words, Sun and Moon are not nostrils or Sato Gun or Rajo Gun as these are all features of Maya and will vanish. Sun is a source of light and moon is bright due to the light of the sun. Sun is our Mool and Moon is our mind. Mind goes through different phases from Amavas ( when it has no Giaan, Wisdom, Virtues...) to Pooran Mashi when it has Pooran Giaan (complete Wisdom....), which it takes from the Mool (or Sun).

  • ਰਵਿ ਸਸਿ ਲਉਕੇ ਇਹੁ ਤਨੁ ਕਿੰਗੁਰੀ ਵਾਜੈ ਸਬਦੁ ਨਿਰਾਰੀ ॥: Ravi sasi louke ihu tanu kingaree vaajai sabadu niraaree (sggs 907 ).
  • ਪੂਨਿਉ ਪੂਰਾ ਚੰਦ ਅਕਾਸ ॥ ਪਸਰਹਿ ਕਲਾ ਸਹਜ ਪਰਗਾਸ ॥ ਆਦਿ ਅੰਤਿ ਮਧਿ ਹੋਇ ਰਹਿਆ ਥੀਰ ॥ ਸੁਖ ਸਾਗਰ ਮਹਿ ਰਮਹਿ ਕਬੀਰ ॥: Poonio pooraa chand akaas. Pasarahi kalaa sahaj paragaas. Aadi anti madhi hoi rahiaa theer. Sukh saagar mahi ramahi Kabeer (sggs 344).
  • ਐਸਾ ਗਿਆਨੁ ਕਥੈ ਬਨਵਾਰੀ ॥ ਮਨ ਰੇ ਪਵਨ ਦ੍ਰਿੜੁ ਸੁਖਮਨ ਨਾਰੀ ॥: Aisaa Giaanu kathai banbaaree. Mann re pavan drirhu sukhman naareeke (sggs 327).
  • ਕੂੜੁ ਅਮਾਵਸ ਸਚੁ ਚੰਦ੍ਰਮਾ ਦੀਸੈ ਨਾਹੀ ਕਹ ਚੜਿਆ ॥: Koorr amaavus such chundhrumaa dheesai naahee keh charriaa (sggs 145).
  • ਅਮਾਵਸ ਆਤਮ ਸੁਖੀ ਭਏ ਸੰਤੋਖੁ ਦੀਆ ਗੁਰਦੇਵ ॥: Amaavas aatam sukhee bhae santokh deeaa gurdev (sggs 299).

In other words, the "sun" is used as metaphor for Brahm-Giaan or the Divine knowledge. Similarly, the moon indicates Spiritual darkness. When the "sun" of True Knowledge and Understanding enters the "moon" (of Spiritual darkness of the mind), then the mind's "Jot Saroop" shines forth.

  • ਚੰਦੁ ਸੂਰਜੁ ਦੁਇ ਘਰ ਹੀ ਭੀਤਰਿ ਐਸਾ ਗਿਆਨੁ ਨ ਪਾਇਆ ॥੨॥: You have not obtained this Giaan or Knowledge that the sun and the moon dwell in the Home within. ||2|| (sggs 1171).
  • ਸਬਦੁ ਭਾਖਤ ਸਸਿ ਜੋਤਿ ਅਪਾਰਾ ॥ ਸਸਿ ਘਰਿ ਸੂਰੁ ਵਸੈ ਮਿਟੈ ਅੰਧਿਆਰਾ ॥: Reflecting on the Shabad (Naam, Giaan, Wisdom, Hukam...), the moon of the mind is infinitely illumined. When the sun (the Light of the Giaan or Wisdom) dwells in the house of the moon, the darkness (of the Mind-Moon) is dispelled. (sggs 943).
  • ਉਗਵੈ ਸੂਰੁ ਨ ਜਾਪੈ ਚੰਦੁ ॥ ਜਹ ਗਿਆਨ ਪ੍ਰਗਾਸੁ ਅਗਿਆਨੁ ਮਿਟੰਤੁ ॥: Ougavai soor na jaapai chand. Jah giaan pragaas agiaan mitant (sggs 791).
  • ਗੁਰ ਪਰਸਾਦਿ ਸਹਜ ਘਰੁ ਪਾਇਆ ਮਿਟਿਆ ਅੰਧੇਰਾ ਚੰਦੁ ਚੜਿਆ ॥: Gur parasaad sahaj ghar paaiaa mittiaa andheraa chand charriaa (sggs 393).
  • ਕਿਉ ਮੂਲੁ ਪਛਾਣੈ ਆਤਮੁ ਜਾਣੈ ਕਿਉ ਸਸਿ ਘਰਿ ਸੂਰੁ ਸਮਾਵੈ ॥ ਗੁਰਮੁਖਿ ਹਉਮੈ ਵਿਚਹੁ ਖੋਵੈ ਤਉ ਨਾਨਕ ਸਹਜਿ ਸਮਾਵੈ ॥: Kio mool pashaanai aatam jaanai kio sasi ghari soor samaavai. Gurmukhi hayumai vichahau khovai tayu Nanak Sahaj Samaavai (sggs 945).

When man's Jot Saroop, or Pure Nature enters the material nature of Maya, the Soul Nature fades away and the illusion, or egoism or Bikaars become dominant.

  • ਚੰਦੁ ਸੂਰਜੁ ਦੁਇ ਜੋਤਿ ਸਰੂਪੁ ॥ ਜੋਤੀ ਅੰਤਰਿ ਬ੍ਰਹਮੁ ਅਨੂਪੁ ॥੧॥ ਕਰੁ ਰੇ ਗਿਆਨੀ ਬ੍ਰਹਮ ਬੀਚਾਰੁ ॥ ਜੋਤੀ ਅੰਤਰਿ ਧਰਿਆ ਪਸਾਰੁ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥ ਹੀਰਾ ਦੇਖਿ ਹੀਰੇ ਕਰਉ ਆਦੇਸੁ ॥ ਕਹੈ ਕਬੀਰੁ ਨਿਰੰਜਨ ਅਲੇਖੁ ॥੨॥੨॥੧੧॥: Chandu sooraju dui joti saroopu ... (sggs 972).

— T. Singh
www.gurbani.org