Two Hukam

As discussed in the preceding post (“Two Minds“) – on account of duality (Doojaa-Bhaav, two-ness, ਦੁਚਿੱਤੀ…) – there are two minds at work (“ਕਹਨ ਸੁਨਨ ਕਉ”):

(1) Half mind (ਅਰਧ – ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਅੱਧਾ ਭਾਗ) = external mind attached to Maya or desires (ਮਨਸਾ-ਇੱਛਾ), disconnected from its Mool (True Nature, Jot Saroop…) or Divine Hukam, connected with Maya or body. It’s doubt-ridden, Bikaaree (ਬੁਰਾਈ…), conditioned consciousness, Haumai-mind or ego-mind, etc. — ਤ੍ਰਿਕੁਟੀ ਰਾਹੀਂ ਸੰਸਾਰ ਨਾਲ ਜੁੜੀ ਹੋਈ ਬਾਹਰਲੀ ਚੇਤਨਾ, ਕੂੜਿਆਰਾ ਮੱਨ, ਅਧਰਮੀ, ਝੂਠਾ, ਮਨਮੁਖ, ਅਪਣੇ ਭਾਣੇ ਵਿਚ ਚਲਣ ਵਾਲਾ, ਅਸੁਧ, ਸਵਾਰਥੀ, ਮਾਇਕੀ, ਇੱਛਾ-ਧਾਰੀ, ਅਸਾਧ, ਅਸੰਤ…

Corresponding to this Mayaic mind is the mind’s own hukam — self-will (Manmukhtaa), mind’s own order, mind’s own inclinations, mind’s own expectation, mind’s own desires (ਮਨ ਦੀ ਅਪਣੀ ਇੱਛਾ) and fear, etc. (‘ਹੁਕਮ ਕੀਏ ਮਨਿ ਭਾਵਦੇ’), ਮਨ ਦੀ ਅਪਣੀ ਮਰਜੀ, ਅਪਣਾ ਭਾਣਾਂ, ਬੰਦੇ ਦੀ ਮਨ-ਮੰਨੀਆਂ ਹਕੂਮਤਾਂ, ਮਨਮਤ, ਮਨਮੁਖਕਤਾ …

• ਕਪੜੁ ਰੂਪੁ ਸੁਹਾਵਣਾ ਛਡਿ ਦੁਨੀਆ ਅੰਦਰਿ ਜਾਵਣਾ ॥ ਮੰਦਾ ਚੰਗਾ ਆਪਣਾ ਆਪੇ ਹੀ ਕੀਤਾ ਪਾਵਣਾ ॥ ਹੁਕਮ ਕੀਏ ਮਨਿ ਭਾਵਦੇ ਰਾਹਿ ਭੀੜੈ ਅਗੈ ਜਾਵਣਾ ॥ ਨੰਗਾ ਦੋਜਕਿ ਚਾਲਿਆ ਤਾ ਦਿਸੈ ਖਰਾ ਡਰਾਵਣਾ ॥ ਕਰਿ ਅਉਗਣ ਪਛੋਤਾਵਣਾ ॥੧੪॥: The outer body (‘Kapparh‘) and the subtle Inner body (‘Roop‘), both can become charming or beautiful if you give up worldly ways (corrupt ways and thinking) and GO WITHIN (join the Giaan-Guru or ‘Dhur ki Bani‘ WITHIN). Each person gets the fruit of his / her own good and bad deeds. One may follow his own mind’s dictates or commands (ਅਪਣੀ ਮਰਜੀ, ਅਪਣੀ ਇਛਾ, ਮੰਨਮਾਨੀ ਕਰਨਾਂ…), but this would make his future life difficult (i.e. he would pay for his transgressions etc.). The wrongdoer is exposed of his bad deeds or transgressions, (thus, at the level of his mind) he falls into hellish existence (Here and Now – as punishment of his own wrongdoing) and at that time he looks very awful. By committing transgressions one regrets in the end. ॥14॥ (sggs 470-471).
• ਸਭੁ ਕੋ ਬੋਲੈ ਆਪਣ ਭਾਣੈ ॥ ਮਨਮੁਖੁ ਦੂਜੈ ਬੋਲਿ ਨ ਜਾਣੈ ॥: Everybody speaks as they please (ਬੰਦੇ ਦੇ ਮਨ ਦੇ ਅਪਣੇ ਭਾਣੇ/ ਮਰਜੀ/ ਇਛਾ ਅਨੁਸਾਰ…). On account of duality, the Manmukh knows not how to talk. (sggs 1033).
• ਮਨ ਕਾ ਸੁਭਾਉ ਸਭੁ ਕੋਈ ਕਰੈ ॥: Every one acts according to his mind’s nature (habit, disposition, inclination…). (sggs 1167).
• ਕਬੀਰ ਨਉਬਤਿ ਆਪਨੀ ਦਿਨ ਦਸ ਲੇਹੁ ਬਜਾਇ ॥ ਨਦੀ ਨਾਵ ਸੰਜੋਗ ਜਿਉ ਬਹੁਰਿ ਨ ਮਿਲਹੈ ਆਇ ॥੮੦॥: (sggs 1368).

In other words, the deluded mind’s own hukam is the desire (ਇੱਛਾ) of the body-consciousness to enjoy Maya. On account of the body-consciousness, engrossment in various types of Mayaic enjoyments (ਰਸ, Leelaa of Maya, etc.), the mind separated from its Mool (true Nature, Jot Saroop…) gets plundered (“ਜਲ ਬਿਨੁ ਸਾਖ”).

• ਮਨੁ ਮਾਇਆ ਕੈ ਹਾਥਿ ਬਿਕਾਨਉ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥: The mind is sold out in the Maya’s hands (sggs 710).
• ਬਾਲਕੁ ਮਰੈ ਬਾਲਕ ਕੀ ਲੀਲਾ ॥: Baalaku marai baalak kee leelaa (sggs 1027).
• ਅਨਿਕ ਲੀਲਾ ਰਾਜ ਰਸ ਰੂਪੰ ਛਤ੍ਰ ਚਮਰ ਤਖਤ ਆਸਨੰ ॥ ਰਚੰਤਿ ਮੂੜ ਅਗਿਆਨ ਅੰਧਹ ਨਾਨਕ ਸੁਪਨ ਮਨੋਰਥ ਮਾਇਆ ॥੧॥: Anik leelaa raaj ras… (sggs 707).
• ਜਲ ਬਿਨੁ ਸਾਖ ਕੁਮਲਾਵਤੀ ਉਪਜਹਿ ਨਾਹੀ ਦਾਮ ॥ Jal binu saakh kumalaavatee ouajahi naahee daam (sggs 133).

(2) The other half mind (ਦੂਜਾ ਮੱਨ – ਚੇਤਨਾ ਦਾ ਦੂਜਾ ਅੱਧਾ ਭਾਗ) = Inner Chitt (ਅੰਤਰ ਆਤਮਾ ਦੀ ਆਵਾਜ) – Inner mind or discerning intellect (beyond Maya, ਇੱਛਾ ਰਹਿਤ ਮੱਨ…) connected with Truth (ਸੱਚ), connected to the Divine Hukam: Unconditioned Consciousness, Bibek Budhi– ਅਕਲ, Inner Voice, Jot Saroop, ਸਚਿਆਰਾ, ਧਰਮੀ (ਧਰਮਰਾਜ), ਗੁਰਮੁਖ, ਸੁਧ, ਪਰਮਾਰਥੀ, ਸਚਾ-ਸੁਚਾ, ਮਾਇਆ ਤੋਂ ਪਰੇ, ਸਾਧ, ਸੰਤ…

Corresponding to this Inner, Pure Mind or Chit is the Divine Hukam (Universal Energy, Law of Nature…).

• ਸਚਾ ਤੇਰਾ ਹੁਕਮੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਜਾਣਿਆ ॥ ਗੁਰਮਤੀ ਆਪੁ ਗਵਾਇ ਸਚੁ ਪਛਾਣਿਆ ॥: Your Hukam (System-Rule-Law of Nature, ਨਿਯਮ…) is Permanently in Existence (i.e. Hukam cannot be changed or violated); this is the Guru’s Realization. The Recognition or Realization (that the Creator / Hukam is Permanently in Existence) comes through the Gurmat (Giaan or Wisdom of the SGGG) removing Haumai (false ego-sense, ਖ਼ੁਦੀ). (sggs 144).

Thus, corresponding to the two minds are two types of Hukam at play.

• ਇਕਿ ਭਰਮਿ ਭੁਲਾਏ ਇਕਿ ਭਗਤੀ ਰਾਤੇ ਤੇਰਾ ਖੇਲੁ ਅਪਾਰਾ ॥: Eiki bharami bhulaae eiki bhagatee raate… (sggs 635).

In nutshell, as indicated in the foregoing verse, the self-will (Mayaic mind’s own hukam) is doubt-ridden; and the Divine Hukam leads to Bhagti (Shabad-Vichaar, obtaining understanding and Wisdom of the Gurbani…). Deluded mind’s own hukam (ਮਰਜੀ) becomes the cause of its repeated suffering (the cycle of birth and death…) on daily basis, every moment, here and now. On the other hand, its abidance in the Divine Hukam (ਭਾਣਾ) becomes the cause of its liberation. The Gurbani urges the mind to give up self-will (own hukam, ਮਰਜੀ) so that it can get stabilized in its Real Home (Nijj Ghar).

• ਫਰੀਦਾ ਗੋਰ ਨਿਮਾਣੀ ਸਡੁ ਕਰੇ ਨਿਘਰਿਆ ਘਰਿ ਆਉ ॥: Freedaa gor nimaanee sadu kare nighariaa ghari aaou (sggs 1382).

When the mind plays by its own hukam, it cannot abide in the Divine Hukam. Consequently, it remains in the Bhavjal (Mayaic existence, body-consciousness, doubts…).

• ਆਪਣੈ ਭਾਣੈ ਜੋ ਚਲੈ ਭਾਈ ਵਿਛੁੜਿ ਚੋਟਾ ਖਾਵੈ ॥ Aaapnai bhaanai jo chalai bhaaee vichhuri chotaa khaavai (sggs 601).
• ਭਾਣੈ ਚਲੈ ਆਪਣੈ ਬਹੁਤੀ ਲਹੈ ਸਜਾਇ ॥: Bhaanai chalai aapanai bahutee milai sajaai (sggs 949).
• ਜਬ ਇਹ ਜਾਨੈ ਮੈ ਕਿਛੁ ਕਰਤਾ ॥ ਤਬ ਲਗੁ ਗਰਭ ਜੋਨਿ ਮਹਿ ਫਿਰਤਾ ॥: Jab ih jaanai mai kichhu karataa. Tab lagu garabh joni mahi phirataa (sggs 278).
• ਪਿਰ ਕੈ ਭਾਣੈ ਨਾ ਚਲੈ ਹੁਕਮੁ ਕਰੇ ਗਾਵਾਰਿ ॥: Pir kai bhaanai naa chalai Hukamu kare gaavaari (sggs 89).

The Gurbani says even if the mind is unwilling to abide in the Divine Hukam, it still is subject to the Divine Hukam. However, the doubt-ridden mind thinks all happens in accordance with its own hukam (self-will, ਅਪਣੀ ਮਰਜੀ…)! As a result, the Mayaic mind does not follow the Divine Hukam, instead, it tries to dictate its own order!

• ਹੁਕਮੈ ਅੰਦਰਿ ਸਭੁ ਕੋ ਬਾਹਰਿ ਹੁਕਮ ਨ ਕੋਇ ॥ ਨਾਨਕ ਹੁਕਮੈ ਜੇ ਬੁਝੈ ਤ ਹਉਮੈ ਕਹੈ ਨ ਕੋਇ ॥੨॥ : Everyone is subject to the  Creator’s Hukam (System-Rule-Law-Order of Nature), none is outside of His Hukam. Nanak, If one Realizes His Hukam Within, then one does not behave egotistically — upon Realizing the Hukam within, false perception that I exist outside of His Hukam ceases to be. ॥2॥ (sggs 1).
• ਪਿਰ ਕੈ ਭਾਣੈ ਨਾ ਚਲੈ ਹੁਕਮੁ ਕਰੇ ਗਾਵਾਰਿ: pir kai bhaanai naa chalai hukamu kare gaavaari (sggs 89).
• ਹਿਕਮਤਿ ਹੁਕਮਿ ਨ ਪ੍ਰਭੁ ਪਤੀਆਨਾ ॥: Mool is not pleased (recognized, realized, confided…) with clever tricks and (the ignorant mind’s own) Hukam. (sggs 260).
• ਹੁਕਮਿ ਰਹਾਏ ਆਪਣੈ ਮੂਰਖੁ ਆਪੁ ਗਣੇਇ ॥੧॥: Hukami rahhae aapanai moorakhu aapu ganeyi (sggs 1241).
• ਨਾਨਕ ਹੁਕਮੁ ਨ ਮੰਨਈ ਤਾ ਘਰ ਹੀ ਅੰਦਰਿ ਦੂਰਿ ॥: Nanak hukamu n mannaee taa ghar hee andari doori (sggs 510).

When the mind is linked to or is one with the Pure Consciousness (Mool, Jot Saroop…) within, then there is only one Hukam. So attuned to the Divine Hukam, it goes across the Bhavjal (ਭਵਜਲ, Maya, doubts, duality…) and merge in the Sukh Saagar (which is beyond Maya).

• ਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ ਜੋ ਚਲੈ ਤਾਂ ਜੀਵਣ ਪਦਵੀ ਪਾਹਿ ॥: One who walks in harmony with the Gur-Will (Divine Hukam, Bhaanaa, Gurmat, the Gurbani’s Giaan or Wisdom…), then (he) obtains the Supreme Status of life (Immortal Status, ਜੀਵਣ ਪਦਵੀ, ਜੀਵਨ-ਜੁਗਤਿ, ਉੱਚਾ ਆਤਮਕ ਦਰਜਾ …). (sggs 508).
• ਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ ਚਲੈ ਤਾ ਆਪੁ ਜਾਇ ॥: If one walks in harmony with the Guru-Will (Divine Hukam, Bhaanaa, Gurmat, the Gurbani’s Giaan or Wisdom…), then (he) eliminates his egitism (ਆਪਾ-ਭਾਵ). (sggs 665).
• ਗੁਰ ਕੈ ਭਾਣੈ ਜੇ ਚਲਹਿ ਤਾ ਅਨਦਿਨੁ ਰਾਚਹਿ ਹਰਿ ਨਾਇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥: |If you walk in harmony with the Gur-Will (Divine Hukam, Bhaanaa, Gurmat, the Gurbani’s Giaan or Wisdom…), then (he) remains immersed in the Lord’s Naam, night and day (ਹਰ ਵੇਲੇ)). ||1||Pause|| (sggs 66).

Therefore, the Gurbani repeatedly asks the mind to give up the self-will. The Gurbani indicates that surrender to the Gur-Charan (Gur-Giaan or Wisdom, Naam, Shabad…) is possible only by abandoning the self-will (ਅਪਣੀ ਮਰਜੀ).

• ਮਨ ਸਮਝਾਵਨ ਕਾਰਨੇ ਕਛੂਅਕ ਪੜੀਐ ਗਿਆਨ ॥੫॥: To instruct the mind one ought to study Knowledge to some extent. ||5|| (sggs 340).
• ਛਡਿਓ ਹਭੁ ਆਪੁ ਲਗੜੋ ਚਰਣਾ ਪਾਸਿ ॥: Chhadio habhu aapu lagarro charanaa paasi (sggs 709).
• ਜਨ ਨਾਨਕ ਸੇ ਜਨ ਉਬਰੇ ਜੋ ਸਤਿਗੁਰ ਸਰਣਿ ਪਰੇ ॥੨॥: Jan Nanak se jan oubare jo satigur sarani pare (sggs 959).
• ਮਨ ਗੁਰ ਮਿਲਿ ਕਾਜ ਸਵਾਰੇ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥: Man gur mili kaaj savaare (sggs 13).

Thus, the Gurbani tells us to resolve our own affairs ourselves through self-efforts (Shabad-Vichaar to Understand the Divine Hukam according to the Gurbani’s Giaan, Wisdom…). Nobody else can do it for us:

• ਆਪਣ ਹਥੀ ਆਪਣਾ ਆਪੇ ਹੀ ਕਾਜੁ ਸਵਾਰੀਐ ॥੨੦॥: (So long there is breath — Praan) accomplish the task (of God Realization) yourself ( i.e. with self-efforts: Shabad-Vichaar …). ||20|| (sggs 474).
• ਆਪੈ ਜਪਹੁ ਆਪਨਾ ਜਾਪ ॥੫॥: Aapai japahu aapanaa jaap (sggs 343).
• ਉਦਮੁ ਕਰਤ ਮਨੁ ਨਿਰਮਲੁ ਹੋਆ ॥: Oudamu karat manu nirmalu hoaa (sggs 99).
• ਸਰੰਜਾਮਿ ਲਾਗੁ ਭਵਜਲ ਤਰਨ ਕੈ ॥ ਜਨਮੁ ਬ੍ਰਿਥਾ ਜਾਤ ਰੰਗਿ ਮਾਇਆ ਕੈ ॥੧॥ ਰਹਾਉ ॥: Saranjaam laagu bhajal taran kai… (sggs 12).

In other words, the Gurbani asks us the deluded mind to reconcile with the Inner Mind.

• ਏਹ ਕਿਨੇਹੀ ਦਾਤਿ ਆਪਸ ਤੇ ਜੋ ਪਾਈਐ ॥: Eh kinehee daati aapas te jo paaeeai (sggs 474).
• ਮਨੁ ਮਾਨਿਆ ਤਉ ਹਰਿ ਜਾਨਿਆ ॥੪॥੧੧॥: Mau maaniaa taou hari jaaniaa (sggs 656).
• ਮਨ ਰੇ ਹੁਕਮੁ ਮੰਨਿ ਸੁਖੁ ਹੋਇ ॥: Man re hukamu manni sikhu hoi (sggs 1258).

According to the Gurbani, we can resolve our own affairs by becoming the Gurmukh (ਹੁਕਮੀ ਬੰਦਾ, ਦਾਸ, ਜਨ, ਭਗਤ who is beyond Maya or body-consciousness…).

• ਸਫਲੁ ਜਨਮੁ ਪਰਵਾਨੁ ਗੁਰਮੁਖਿ ਆਇਆ ॥ ਹੁਕਮੈ ਬੁਝਿ ਨਿਹਾਲੁ ਖਸਮਿ ਫੁਰਮਾਇਆ ॥: Fruitful is the birth (ਮੁਬਾਰਿਕ…), and approved (ਕਾਮਯਾਬ…) is the coming of the Gurmukh. By Understanding the Hukam, (the Gurmukh) remains blessed (ਸਦਾ ਖਿੜਿਆ ਰਹਿੰਦਾ ਹੈ). (sggs 523).
• ਹੁਕਮੁ ਬੂਝਿ ਪਰਮ ਪਦੁ ਪਾਈ ॥: Obeying the Divine Hukam, the Supreme Status is obtained (Immortal Status, ਜੀਵਣ ਪਦਵੀ, ਜੀਵਨ-ਜੁਗਤਿ, ਉੱਚਾ ਆਤਮਕ ਦਰਜਾ …). (sggs 292).
• ਸੋ ਸਿਖੁ ਸਖਾ ਬੰਧਪੁ ਹੈ ਭਾਈ ਜਿ ਗੁਰ ਕੇ ਭਾਣੇ ਵਿਚਿ ਆਵੈ ॥: O Mind! He alone is a Sikh, a friend, and a relative, who walks in the Way of the Guru’s Bhaanaa (Gurmat, Shabad, Upadesh, Giaan-Wisdom…). (sggs 601).